NRC checkt: ‘Intens gebruik van telefoon of tablet geeft kinderen hoorntjes’

De aanleiding

De Amerikaanse krant The Washington Post bracht donderdag in de rubriek Morning Mix een opmerkelijk bericht: veelvuldig gebruik van mobiele telefoon en tablet zou bij jongeren een uitgroeiing aan de achterkant van de schedel veroorzaken. De gonzende kop boven het artikel maakte er hoorntjes van, waarmee de suggestie van iets duivels werd opgeroepen. „Horns are growing on young people’s skull. Phone use is to blame, research suggests”, luidde het.

Waar is het op gebaseerd?

Aan de basis van het krantenartikel ligt een wetenschappelijke publicatie die anderhalf jaar geleden in het blad Scientific Reports verscheen. Daarin beschreven onderzoekers David Shahar en Mark Sayers van de University of the Sunshine Coast in Queensland, Australië, een opmerkelijke botuitgroei van een tot drie centimeter aan de achterkant van de schedel. De onderzoekers spreken van een „exostosis”, een verbeend aangroeisel op de plaats van een peesaanhechting op de schedel. In de media werd het al snel vertaald als een „hoorntje”, hoewel het niet uitsteekt en alleen te zien is op röntgenfoto’s. Hooguit is het als een knobbeltje voelbaar.

- Advertentie -

Het bestaan van deze vergroeiingen beschreven Shahar en Sayers al in 2016 in een ander wetenschappelijk artikel in het blad Journal of Anatomy. Van de 218 jongvolwassenen van wie zij een röntgenfoto van het hoofd bestudeerden, zagen zij de uitstulping bij 41 procent. Dat dit zo vaak voorkomt in een jonge populatie vonden zij toen „verrassend”: „Het kan betekenen dat er buitensporige krachten inwerken op de achterkant van de schedel”. Voorzichtig legden zij al het verband met „het toegenomen gebruik van hand-held technologies”.

In Scientific Reports hebben Shahar en Sayers het onderzoek uitgebreid met een verzameling van 1.200 schedeldoorlichtingen van patiënten in een chiropractische kliniek. Ditmaal hebben ze ook ouderen meegenomen, tot 86 jaar oud. Ingedeeld naar leeftijdsgroep zien ze dat exostosis vooral voorkomt bij jongeren in de leeftijd van 18 tot 29 jaar.

Destijds werd dit onderzoek nauwelijks opgemerkt door de media, maar de belangstelling werd opnieuw gewekt nadat de resultaten genoemd waren in een BBC-verhaal over „hoe het moderne leven het menselijk skelet verandert”.

En, klopt het?

Andere wetenschappers maken gehakt van de conclusies van de Australiërs. The Washington Post houdt het zelf in het artikel op een kleine kanttekening van Michael Nitabach van Yale University: „Zonder iets te weten over het telefoongebruik van ook maar één van de mensen van wie de röntgenbeelden zijn geanalyseerd, kun je onmogelijk conclusies te trekken.” Daarna gaat het verhaal weer zonder voorbehoud verder.

Het wekte de woede van John Hawks, een vooraanstaande paleoantropoloog van de University of Wisconsin. „Hoe heeft dit verhaal [in Scientific Reports] ooit de peer review kunnen passeren?”, zegt hij in een reactie tegen Forbes. Hij ziet mensen dit verhaal op sociale media delen „die hiermee hun eigen geloof willen rechtvaardigen dat ouders de schermtijd voor kinderen moeten beperken.” Wijzend op een grafiek en de tekst van het artikel die flagrant met elkaar in tegenspraak zijn, zegt Hawks: „De uitkomsten lijken totale nonsens.”

Conclusie

Vooralsnog ontbreekt het bewijs dat mobiele apparaten schedelvergroeiingen veroorzaken. We beoordelen de bewering dat mobiele telefoongebruik leidt tot de aangroei van hoorntjes daarom als ongefundeerd.

Sander Voormolen

Ook een bewering zien langskomen die je gecheckt wilt zien? Mail [email protected] of tip via Twitter met de hashtag #nrccheckt