In Leeuwarden gelande F-35 is ‘vliegende laptop’ die nog wat hapert

Zeventien jaar na de toetreding van Nederland tot het Joint Strike Fighter-project, staat de eerste in Nederland gestationeerde F-35-straaljager op zijn plek. Donderdagmiddag is het toestel gearriveerd op de luchtmachtbasis in Leeuwarden. Voor defensie is het een belangrijk moment, na jaren van uitstel, kostenoverschrijdingen en technische problemen met het jachtvliegtuig, dat de duurste militaire aankoop in de Nederlandse geschiedenis is geworden.

Bij zijn landing in Leeuwarden werd de F-35 onder meer begeleid door het toestel dat hij gaat vervangen: de F-16. Een paar duizend toeschouwers, onder wie burgemeester van Leeuwarden Sybrand Buma en bewindslieden van Defensie Ank Bijleveld (CDA) en Barbara Visser (VVD), waren getuigen van de aankomst. Voordat het toestel landde vloog het een paar showronden boven de basis. Visser sprak van een „trotse dag, met historische betekenis”. Een van de meevliegende F-16’s moest wegens rook in de cockpit uit voorzorg een vervroegde landing maken.

- Advertentie -

De F-35 die in Leeuwarden feestelijk werd onthaald, is niet het allereerste Nederlandse exemplaar. De Koninklijke Luchtmacht heeft al een enige tijd twee exemplaren in haar bezit, maar die staan in de Verenigde Staten. Daar worden ze gebruikt als trainingsvliegtuigen. In totaal heeft Nederland 46 F-35’s besteld bij bouwer Lockheed Martin. De kosten bedragen ongeveer 5 miljard euro.

‘Vliegende laptop’

Boven het slagveld moet de F-35 beter presteren dan de F-16, die sinds 1979 in gebruik is en verouderd begint te raken. De nieuwe straaljager zit vol met geavanceerde technologie – Visser noemde hem donderdag een „vliegende laptop”. Het vliegtuig moet dankzij alle snufjes geschikt zijn voor iedere soort operatie, van luchtgevechten tot bombardementen. Door zijn stealth-ontwerp moet de F-35 ongezien door de radar een zwaarbeveiligd vijandelijk luchtruim kunnen binnendringen.

Lees ook dit stuk van defensie-expert Ko Colijn over de problemen met de JSF: Met de F-35 gaat alles uitstekend

In de praktijk lijkt het erop dat de F-35 nog wat mankementen heeft. Afgelopen januari publiceerde het Government Accountability Office, de Amerikaanse federale rekenkamer, een hele lijst met kritieke technische gebreken. In sommige gevallen kunnen die zelfs crashes veroorzaken. Daarnaast, zo liet Defensie deze zomer weten, heeft het toestel problemen met het boordkanon: er ontstaan scheurtjes in het plaatwerk van de straaljager als het wapen wordt afgevuurd. Ook heeft de ingewikkelde software van de F-35 geregeld kuren.

De Nederlandse politiek heeft het de afgelopen twintig jaar druk gehad met de F-35. Verschillende kabinetten bogen zich over de aanschaf van het toestel, voordat Rutte II in 2013 uiteindelijk de knoop definitief doorhakte. Op dat moment deed Nederland wel al elf jaar mee aan de ontwikkeling van de F-35. Aan dit Joint Strike Fighter-project doen naast Nederland en de Verenigde Staten een aantal andere NAVO-landen mee.

Intussen kreeg het JSF-project regelmatig kritiek. Op de kostenoverschrijdingen bijvoorbeeld. Aanvankelijk zou één F-35 37 miljoen dollar (33 miljoen euro) gaan kosten, inmiddels is dat opgelopen tot bijna 80 miljoen dollar. Bovendien werd door alle technische tegenslagen de oplevering van het vliegtuig – dat in 2006 al zijn eerste testvlucht maakte – meerdere keren uitgesteld. Daar staat tegenover dat Nederlandse bedrijven de komende decennia meer dan 30 miljard euro aan omzet kunnen binnenhalen uit JSF-opdrachten, zowel voor de bouw als het onderhoud. Alle reserve-onderdelen liggen opgeslagen in Woensdrecht, en worden van daaruit verspreid over de wereld.

Het is de bedoeling dat Nederland eind dit jaar acht F-35’s heeft, waarvan twee in Nederland en zes in de VS. Eind 2021 moet de F-35 voor het eerst kunnen worden ingezet voor gevechtsoperaties.