John Bercow stopt als voorzitter Brits Lagerhuis

John Bercow heeft maandag aangekondigd dat hij na de brexitdeadline van 31 oktober terugtreedt als speaker, zoals de invloedrijke voorzitter van het Britse Lagerhuis genoemd wordt. Hij deed dat uitgerekend op de dag dat Conservatief premier Boris Johnson het parlement erg omstreden laat opschorten tot 14 oktober.

In de Britse brexitsaga verwierf de 56-jarige Bercow de voorbije jaren aanzienlijke beroemdheid door de bombastische manier waarop hij ruziënde parlementsleden keer op keer aanmaande tot ‘order’. Als speaker heeft hij een grote invloed op hoe de procedures in het Lagerhuis nageleefd worden.

Bercow zetelt als sinds 1997 namens de Conservatieven in het parlement, en werd in 2009 verkozen tot lagerhuisvoorzitter. En hoewel hij in die hoedanigheid een neutraal scheidsrechter hoort te zijn, verwijten Conservatieve hardliners hem al lang vooral de eurofiele tegenstanders van de brexit genegen te zijn.

Zo is het bekend dat Bercows vrouw rondrijdt in een auto waarop een sticker kleeft met de boodschap ‘bollocks to brexit’. Zelf stemde hij bij het brexitreferendum in 2016 ‘Remain’. Zowel dit voorjaar als vorige week gunde hij backbenchers ook uitzonderlijk het recht de agenda van het parlement in handen te nemen, wat normaal de regering toekomt.

Zo konden dissidenten toenmalig premier Theresa May dwingen in maart brexituitstel te vragen. En vorige week konden de oppositiepartijen, geholpen door 21 toryrebellen, ook Johnson dwingen een no deal uit te sluiten.

Door nu zijn vertrek aan te kondigen, vergroot Bercow ook de kansen dat zijn opvolger een ‘Remainer’ is. Maandagavond zal Johnson tevergeefs proberen een tweederdemeerderheid te vinden om vervroegde verkiezingen uit te schrijven op 15 oktober. De oppositiepartijen willen pas naar de stembus als het gevaar op een ‘no deal’ tijdelijk geweken is, dus ten vroegste in november.

Omdat Johnson vorige week de 21 dissidente tory’s uit zijn fractie gooide, beschikt hij niet langer over een parlementaire meerderheid. En wordt het dus zeer moeilijk om een speaker te laten instelleren die zijn brexitstandpunten gunstiger gezind is.

Dat Johnson, in een ijdele poging dat verzet in de kiem te smoren, enkele weken geleden besliste het parlement te laten opschorten, deed Bercow furieus reageren vanuit zijn vakantieoord. Hij noemde Johnson demarche ‘een constitutionele schande’. ‘We lopen het gevaar dit parlement te degraderen’, zei Bercow maandagmiddag tijdens zijn korte afscheidsspeech, waarbij hij de strenge blik richtte tot de ‘frontbenches’ waar Johnson en zijn regeringsleden zitten.

Met zijn eerder linkse standpunten ligt hij sowieso al lang slecht bij de rechtervleugel van de Britse Conservatieven. Zijn herverkiezingen als speaker dankte Bercow de voorbije jaren dan ook vooral aan de steun van de socialistische oppositiepartij Labour.

Als zoon van een taxichauffeur, en nazaat van joodse migranten uit Roemenië, gold hij ook altijd een beetje als een buitenbeentje onder de Conservatieve parlementsleden, die doorgaans uit de betere families stammen en vaak opgeleid zijn aan de Britse elitescholen.

Als Conservatief studentenleider stond Bercow nochtans bekend om zijn heel rechtse standpunten. Zo dweepte hij met Enoch Powell, een vooraanstaand Conservatief die in de jaren 60 met zijn beruchte ‘Rivers of Blood’-speech waarschuwde voor de instroom van migranten uit de voormalige Britse kolonies. 

Hoewel hij gefêteerd wordt als een voorvechter van de parlementaire democratie, die de oubollige tradities van de speaker afstofte – hij draagt bijvoorbeeld geen kniebroek en pruik meer – is Bercow ook niet onbesproken. Eerder dit jaar verscheen nog een uiterst kritisch rapport waarin Bercow en zijn entourage beticht worden van pesterijen en intimidatie onder het parlementaire personeel.