[ad_1]
De gehandicaptenzorg zet grote stappen op het gebied van transparantie en het implementeren van een lerende cultuur in organisaties. Met een nieuwe manier van rapporteren geeft de sector een unieke inkijk in zijn keuken. Dat blijkt uit het Sectorbeeld Gehandicaptenzorg, een analyse van de kwaliteitsrapporten die organisaties in de gehandicaptenzorg sinds 2017 openbaar maken.
De aanbieders van langdurige gehandicaptenzorg hanteren sinds 2017 het Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg. Bij het rapporteren over de kwaliteit van zorg is afgestapt van de afvinklijsten en kreeg de ervaring van de cliënt een hoofdrol. De nieuwe manier van rapporten is gesegmenteerd naar vier thema’s: het zorgproces rond de individuele cliënt, onderzoek naar cliëntervaringen, zelfreflectie in teams en het kwaliteitsrapport & externe visitatie.
Van de 186 aanbieders die aan de veldnorm moeten voldoen heeft 98 procent in 2018 een kwaliteitsrapport volgens de nieuwe methode opgezet en vóór de afgesproken datum ingestuurd naar Zorginstituut Nederland. De rapporten zijn allemaal openbaar.
Het Sectorbeeld Gehandicaptenzorg maakt de balans op van het eerste jaar van de uitvoering van het Kwaliteitskader. In opdracht van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) heeft het Erasmus Centrum voor Zorgbestuur een analyse gemaakt van de trends en ontwikkelingen van de langdurige gehandicaptenzorg. De onderzoekers namen 41 van de 182 aangeleverde kwaliteitsrapporten onder de loep. Medewerkers van VGN lazen nog eens ruim 80 rapporten en reflecteerden op de bevindingen van de onderzoekers.
Wat cliënten belangrijk vinden
De kwaliteitsrapporten blijken goed inzicht te geven in het leven van cliënten, in de organisaties van wie zij zorg ontvangen, de (ervaren) kwaliteit van de zorg, én het lerend vermogen van de sector. Volgens de onderzoekers, Wilma van de Scheer en Annemiek Stoopendaal, bieden de kwaliteitsrapporten “een vorm van transparantie die (nog) uniek is in de zorg”.
“Het leven van mensen met een beperking is niet makkelijk en het is niet altijd mogelijk hun bestaan te verlichten”, schrijven zij in hun rapportage. “De organisaties in de gehandicaptenzorg maken door middel van de kwaliteitsrapporten duidelijk hoe zij cliënten ondersteunen om hun leven te leiden op een manier die bij hen past, wat de mogelijkheden en de moeilijkheden daarbij zijn, wat cliënten zelf belangrijk vinden.”
Lerende cultuur
Het Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg berust op de overtuiging dat werken aan kwaliteit vooral vraagt om een lerende cultuur en houding in alle lagen van de organisatie. Teamreflectie en visitatie zijn daarin belangrijke elementen. “In de rapporten lezen wij dat reflectie vooral gaat over de samenwerking met elkaar en met de cliënten”, schrijven Stoopendaal en Van de Scheer. “Dat is in de ogen van cliënten het belangrijkste. Dat begeleiders op een fijne manier met hen samenwerken, duidelijk communiceren, luisteren, overleggen en rekening houden met persoonlijke noden. Niet de resultaten maken voor hen (in grote mate) het verschil, maar het proces van zorgverlening, het gedrag van professionals. Bewust worden hiervan en investeren in medewerkers die reflecteren op hun eigen handelen, op het moment zelf en achteraf, lijkt met andere woorden een verstandige keuze.”
De onderzoekers wijzen erop dat aandacht voor leren en reflecteren een heel andere vorm van sturing is dan controle. “Dat is voor alle betrokkenen wennen. Het betekent niet dat er geen controle meer nodig is, dat resultaten niet meer tellen of dat regels en afspraken vrijblijvend zijn. (..) In plaats van zekerheid te zoeken in de controle en beoordeling achteraf, halen organisaties zekerheid uit het zelfcorrigerende en leervermogen van professionals en uit de kritisch stimulerende rol van cliënten, familie/verwanten en van externe deskundigen (visitaties).”
Verroutinisering
Pauline Meurs, voorzitter van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving, was betrokken bij de start van de zoektocht naar een alternatief voor vragenlijsten en benchmarking. In een blog op Skipr schrijft zij hoe de nieuwe wijze van rapporteren ook op weerstand stuitte. “Onder verzekeraars bijvoorbeeld. Die gaven zelfs boetes als aanbieders afstapten van de vertrouwde verantwoording, die vooral werd ontleend aan toetsbare kwaliteit”, schrijft Meurs. “Toch verzaakten steeds meer aanbieders niet in hun poging om te laten zien dat je ook anders kunt omgaan met kwaliteitsvraagstukken. Dat is langzaam maar zeker een beweging geworden.”
Meurs waarschuwt de sector wel voor ‘verroutinisering’. “Bij elke poging om vernieuwend naar kwaliteitszorg te kijken dreigt verroutinisering. Ook deze kijk op kwaliteitszorg zal ooit routine worden. Waardoor de toegevoegde waarde vermindert. Lerend verantwoorden mag nooit in een mal terecht komen. Daarom: GHZ, verzaak niet. Voorkom dat je nu blijft hangen in je succes. Rapporteer vernieuwend, maar verhef dit niet tot norm.”
In de video hieronder reflecteer Jan Kremer, voorzitter Kwaliteitsraad Zorginstituut Nederland, hoogleraar patiëntgerichte innovatie Radboudumc op het Sectorbeeld Gehandicaptenzorg. Kremer was als extern expert betrokken bij de rapportage:
[ad_2]