[ad_1]
Wie een Atmos-ervaring wenst in zijn woonkamer, maar de weg van AV-receiver plus negen speakers wil bewandelen heeft dit jaar meer keuze dan ooit qua Atmos-soundbars. Een heel intrigerend exemplaar vinden we bij JBL. De Amerikanen mikken meestal op de goedkopere kant van de markt, maar de JBL Bar 9.1 is een high-end model met alles er op en er aan.
JBL Bar 9.1 soundbar
JBL is typisch een fabrikant met een uitgebouwde marketingafdeling. Het was vast in comité dat ze daar besloten om deze soundbar een naam te geven. Het werd uiteindelijk de ‘JBL BAR 9.1 True Wireless Surround with Dolby Atmos’, een mondvol die niettemin niet helemaal duidelijk maakt wat deze soundbar doet. Het True Wireless-gedeelte verwijst naar het feit dat je de uiteinden van de soundbar kunt loskoppelen en gebruiken als rear-speakers. Maar wat die 9.1 niet duidelijk maakt is dat deze soundbar een van de weinige op de markt is die echt 5.1.4 biedt. De achterste speakers leveren dus niet één kanaal, maar twee (surround achter en in de hoogte achter). Dat is onderscheidend, want tot voor kort was Samsung de enige die hetzelfde bood. Dat met de huidige HW-Q90R en de pas aangekondigde HW-Q950T. Heeft Samsung nu opeens een rivaal voor hun top-end soundbars? Ja – en neen. JBL is natuurlijk wel deel van de Samsung-holding. Het is dus een vorm van interne concurrentie. Bovendien is er toch nog een verschil: bij JBL gaat het om rear-speakers (met accu) die je tijdelijk achter je sofa plaatst, bij Samsung plaats je ze permanent en hang je ze apart aan een stopcontact.
De JBL Bar 9.1 kost 999 euro en is daarmee geen goedkope soundbar. Maar tegelijkertijd is dat bedrag wel scherp, want je krijgt een volledig pakket voor die prijs. Bij voorname rivalen, zoals de Sonos Arc, moet je nog extra investeren in bijkomende speakers om die ware surroundervaring te krijgen. De rivaliserende soundbars die wel met meegeleverde rear-speakers komen kosten evenveel of meer. Sowieso is het concept van de JBL Bar 9.1 net iets anders. Dit is een soundbar die je in één stuk laat voor gewoon tv-kijken, wat minder plaats inneemt in je woonkamer. Wil je naar een film kijken, dan pas koppel je de rear-speakers los van de twee uiteinden van de soundbar en plaats je ze achteraan. Een enorm pluspunt daarbij: JBL heeft een kalibratiefunctie voorzien waardoor de klank geoptimaliseerd wordt voor de ruimte. En dat is wel handig als je werkt met rear-speakers die niet altijd perfect geplaatst worden.
Industrieel design
Zelf vinden we de designtaal van JBL-soundbars niet enorm geslaagd. Het is niet dat de Bar 9.1 lelijk is, maar de grijze kleur en afwerking in kunststof levert een functioneel industrieel design op dat niet integreert met je interieur. Het staat er. Geen steen des aanstoots, maar ook niet iets verleidelijk. JBL-zustermerk Harman Kardon heeft het op dat vlak wel beter geregeld. Door het gebruik van knappe meubelstoffen van Kvadrat is bijvoorbeeld die Harman Kardon Citation Multibeam 700 echt wel knapper. Maar goed, JBL biedt je wel een flinke portie geluidstechnologie om het goed te maken. Ook positief: het grote display zit achter de voorste luidsprekerrooster en is enkel zichtbaar als je iets aanpast. Zo word je tijdens het filmkijken niet afgeleid door een oplichtende display, wat in een verduisterde ruimte nooit leuk is. Hier zie je bij het start van het kijken van een stuk content ook duidelijk op verschijnen welk surroundformaat verwerkt wordt.
De Bar 9.1 presenteert zich uit de doos als een betrekkelijk grote soundbar van circa 123 cm. Het is net even lang als de breedte van de 55-inch LG C9 die we voor onze tests in de woonkamer gebruiken, en door de afgeronde uiteinden wordt zijn aanwezigheid nog verder verzacht. De hoogte van 6,2 cm is niet overdreven; enkel bij bepaalde tv-modellen die heel kleine voetjes hebben gaat er een probleem zijn waarbij de soundbar over de onderrand van het scherm komt. Let wel: dit is een Dolby Atmos- en DTS:X-compatibele soundbar met bovenliggende luidsprekers. Schuif hem dus niet onder je tv (of in een nis van een tv-meubel), want die bovenste luidsprekers moeten vrij naar het plafond kunnen wijzen om een driedimensionaal geluidsbeeld te creëren.
Bij de Bar 9.1 hoort een draadloze subwoofer, een essentieel onderdeel als je echt van spectaculair filmgeluid houdt. Het is een groot ding wel (30,5 x 44 x 30,5 cm), best vooraan in de kamer te plaatsen en niet al te ver van de soundbar zelf. Deze sub subtiel verstoppen is toch al wat uitdagender.
Deze subwoofer draagt ook bij aan het spectaculaire 820 Watt-label dat JBL aan deze soundbar hangt. We kunnen je nu al vertellen dit dat Bar 9.1 inderdaad een zeer machtige weergever is, maar die soort cijfers zijn uiteraard puur een marketingding. Maar goed, elk merk doet hetzelfde.
De speakers komen los!
De Bar 9.1 wordt natuurlijk heel wat kleiner als je aan de uiteindes trekt om de aparte speakers los te koppelen. Neen, je hebt hem niet kapot gedaan. Dit is de kern van het Bar 9.1-concept. Het lostrekken vraagt een klein beetje kracht, wat goed is. Zo blijven die die aparte speaker-units zeker vastgekoppeld bij gewoon gebruik en laden ze zeker op. Als je de twee units van de soundbar lostrekt, eindig je met een compacte Bar 9.1 van circa 88 cm lang. Elke aparte speaker unit is 17,3 x 6 x 12 cm groot. Plat, maar wel vrij lang, dus. Dat is anders dan bij de Samsung HW-Q90R, waar de rear-speakers rechtopstaande kolomvormige apparaten zijn. Het praktische voordeel van de JBL-speakers is hun platte vorm wel toelaat om ze op een brede leuning van een sofa of een vensterbank te balanceren. Ze gaan niet opeens omvallen.
Volgens de meegeleverde handleiding plaats je de achterste speakers best achter je, met de langste zijde parallel met de achterkant van je zitbank en niet te ver. Tijdens de testperiode hebben wij ze ook links en rechts van onze sofa geplaatst, en dat gaat eigenlijk ook. Zorgen gewoon dat ze wel recht op je oren wijzen, en niet bijvoorbeeld niet extreem dicht bij de grond staan.
Het is vrij uniek dat de rear-speakers van de Bar 9.1 elk twee luidsprekers bevatten: eentje voor surroundgeluid op oorhoogte en eentje om geluid naar boven uit te stralen zodat je (samen met de bovenste speakers in de soundbar) een volledige Atmos-dekking krijgt. Als het goed werkt, is dat een hele stap qua beleving ten opzichte van Atmos-soundbars die enkel vooraan bij de televisie geluid naar boven uitstralen. Bij die soundbarmodellen kun je al een heel knappe ervaring krijgen, maar soms blijven bewegende geluidseffecten een beetje ‘hangen’ aan/boven je televisiescherm. Voor sfeergeluid (zoals de geluiden die je de indruk geven van echt in een kathedraal of een kleine ruimte te zitten) minder een probleem, maar voor geluidseffecten die bijdragen tot de actie (overvliegende helikopters of ruimteschepen bijvoorbeeld), levert dit toch een minder goed resultaat op. De Bar 9.1 zou dat probleem niet mogen hebben. Door die dubbele speakers in de rear-units zouden geluidseffecten volledige 3D-vrijheid moeten bezitten.
Opladen vereist
Het idee van speakers die je loskoppelt van het moederschip – ahum, soundbar – zagen we al eerder. We zijn niet zeker, maar volgens ons was Philips de eerste die dit concept presenteerde. Dat was lang geleden, met een 5.1-model. De Bar 9.1 is heel wat gesofistikeerder. Een ding blijft echter: de losse speakers werken met een eigen accu. Dat levert maximale flexibiliteit. Je zet de speakers neer waar het uitkomt en je moet niet op zoek naar een stopcontact. Dat is anders dan bij de meeste concurrenten. Bij heel wat soundbars van LG en Samsung (en dus ook de Sonos Arc met extra speakers) zijn die achterste draadloze speakers bedoeld om altijd op dezelfde plaats te blijven staan.
De rear-speakers bij de JBL hebben dus wel een beperkte duur waarin je ze autonoom kunt gebruiken, maar die is volgens de specificaties (en onze ervaring) ruim voldoende voor een uitgebreide filmavond. Je moet wel de gewoonte ontwikkelen om ze op het einde van je kijksessie alweer vast te koppelen aan de soundbar. Zo laden de accu’s weer op via magnetische contacten. Van leeg naar vol duurt ongeveer drie uur, dus de volgende dag kun je alweer verder. JBL verdient in ons ogen wel een schouderklopje dat ze je een manier bieden om die rear-speakers van stroom te voorzien als ze nog achter je sofa staan. Opladen doe je dan via een micro-USB-kabel die aan een smartphonelader hangt – maal twee, uiteraard. Want je hebt twee rear-speakers. Zo geeft JBL je de keuze: de rear-speakers zoals voorzien enkel tijdelijk tijdens filmavonden achteraan plaatsen of ze toch permanent een plaats geven achter je. Bij heel wat concurrenten is het de ene of de andere.
Aansluitingen en streaming
Op een duurdere soundbar verwachten we iets meer qua aansluitingen. Echt ongelooflijk riant wordt het niet bij de Bar 9.1, maar eigenlijk past dit in het nieuwe denken bij fabrikanten. De Bar 9.1 is namelijk eARC-compatibel – en dat is een must vanaf 2020 – en bij eARC is de filosofie dat je alle bronnen op de televisie aansluit, niet op het geluidstoestel. Toch is er één extra HDMI-ingang voorzien naast de HDMI-eARC-poort, zodat je eventueel een console of Ultra HD Blu-ray-speler kunt aansluiten. Altijd handig als de HDMI-poorten op de tv allemaal bezet zijn. De extra HDMI-poort ondersteunt HDCP 2.3 (dat kan belangrijk worden bij next-genconsoles) en laat 4K door, met ondersteuning van Dolby Vision. Over de ondersteuning voor andere HDR-standaarden rept JBL echter geen woord. Daarnaast is er een optische ingang en een USB-poort waarin je een stick kunt steken met muziekbestanden. Als je muziek wil beluisteren is het echter veel handiger om gewoon te streamen. Dat kan via Bluetooth, maar Chromecast en AirPlay 2 bieden veel betere geluidskwaliteit en zijn eigenlijk ook wel praktisch om te gebruiken.
Dankzij die Chromecast- en AirPlay 2-ondersteuning is het verbinden van de Bar 9.1 op het netwerk heel eenvoudig. Je kunt bij deze JBL met een ethernetkabel werken – dat wordt zeldzaam – maar als je kiest voor WiFi, dan werk je via Google Home of de WiFi-instellingen van je iPhone of iPad. In Home wordt de Bar 9.1 wellicht automatisch gevonden (indien niet, check of je Bluetooth ingeschakeld is), waarna je een simpel stappenplan volgt om het met je draadloos netwerk te verbinden en meteen ook de koppeling met Google Assistant kan leggen. De Bar 9.1 mag zelf geen microfoon bezitten, je kunt hem wel met stemcommando’s bedienen via Google Assistant of Siri.
We gaan niet uitgebreid over eARC praten in deze review, want binnenkort verschijnt er een achtergrond waarin we deze nieuwe standaard volledig belichten. In onze review van de Sonos Arc hebben we er ook uitgebreid over gesproken. Een belangrijk punt is wel dat eARC aansluit bij het moderne tv-kijken, zoals blijkt uit cijfermateriaal. Fysieke bronnen worden daarin veel minder belangrijk (met uitzondering van consoles), er wordt vooral gekeken naar streamingdiensten zoals Netflix en Disney+ die via apps op de tv werken. Deze diensten zijn dan ook de voornaamste bron van films en tv-reeksen met Dolby Atmos-soundtracks geworden (zie ook dit achtergrondartikel over streamingdiensten voor een goed overzicht). De Bar 9.1 kan echter ook om met Atmos afkomstig van Ultra HD Blu-ray-schijven (ingebed op Dolby TrueHD) én met DTS:X (en oudere DTS-codecs). Dat betekent dat filmliefhebbers met een collectie filmschijven niet in de kou blijven staan. Bij sommige nieuwe tv’s is DTS-ondersteuning helemaal weg, ook in passthrough-modus, wat die extra HDMI-poort op de JBL Bar 9.1 nog handiger maakt. Je kunt je Blu-ray-speler dan rechtstreeks op de soundbar aansluiten.
Hou je remote bij de hand
Wanneer je de afstandsbediening die je bij de Bar 9.1 uit de doos haalt, denk je vast: “Nou, dit is niet echt luxe”. Dit miniding is wel heel minimalistisch en sober. Maar hou het toch bij de hand. Ja, het volume regel je wel via het kastje van je televisie. Maar de JBL-remote biedt toegang tot heel wat interessante functies, zoals een Atmos-niveau en aparte volumeregelingen voor de subwoofer en de achterste speakers (als ze losgekoppeld zijn). Dat Atmos-niveau (met drie stappen) is wel eentje om uit te proberen. Bij ‘Formule 1: Drive to Survice’ (Netflix, Dolby Atmos) vonden we de High-setting stukken sfeervoller dan de andere twee. En dat bij een reeks die spectaculaire beelden en geluid vanuit de cockpit afwisselt met heel veel interviews. Niet de eerste type content waar je aan denkt als je Atmos wil demonstreren, maar zeker het eerste seizoen heeft momenten met knappe surroundsoundscapes.
Het is ook met de remote dat je de kalibratiefunctie activeert die de geluidsweergave danig kan verbeteren. Je zal echter vruchteloos zoeken naar een knop ‘calibrate’ of iets dergelijk op de afstandsbediening. JBL legt het wel uit in de handleiding, maar je moet dus weten op welke knopjes je allemaal moet drukken. Van de Harman-groep horen we dat ze de remotes onderaan gaan voorzien met een sticker met extra uitleg.
Het kalibreren werkt in twee stappen en is bedoeld voor als je de losse speakers apart gaat plaatsen. In een eerste stap zet je de twee speakers links en rechts van je in de zetel. Echt net naast waar je zit, dus. Druk dan lang op de HDMI-knop, wacht tot er ‘1-Calibration’ op het schermpje verschijnt en steek daarna je vingers in je oren. Ongeveer tien seconden lang duurt de meting, en de testgeluiden zijn echt heel luid. Voor de tweede stap plaats je de rear-speakers waar je ze normaal gaat parkeren. Dan druk je weer lang op de HDMI-knop tot er ‘2-Calibration’ verschijnt. De vingers? Die stopt je weer in je oren.
Met twee stappen werken is een beetje omslachtig, maar het resultaat was in onze woonkamer stukken beter. Het lijkt ons ook echt goed dat JBL eerst je zitplaats meet en dan pas de definitieve opstelling, dat zou voor een accurater resultaat moeten zorgen. Staande golven en andere akoestische problemen zijn soms immers gelokaliseerd in een ruimte; je merkt ze meer op bepaalde plaatsen dan andere. Het is trouwens wel de moeite om na de meting een film op te zetten en via de Rear-knop nog naar eigen smaak bij te regelen.
Hou je remote bij de hand
Bij het testen keken we niet enkel naar hoe de Bar 9.1 presteert als je de twee speakers achter je plaatst en de kalibratie doorloopt, maar ook als je hem gewoon in één stuk laat. Uit ervaring weten we immers dat je niet altijd de moeite neemt om die extra speakers los te koppelen, bijvoorbeeld als je gewoon casual even wat kijkt.
De filmliefhebber die 1.000 euro geïnvesteerd heeft in deze soundbar doet natuurlijk wel de moeite om die rear-speakers te plaatsen en de meting te doen. Hopelijk toch, want die kalibratie maakt een wezenlijk verschil. We merken wel snel dat de rear-speakers zelfs op de High-stand niet enorm luid spelen. Ze werken prima, maar op drie meter afstand moet je ze niet plaatsen.
De JBL scoort goed bij het doorlopen van de Atmos-testtracks van Dolby zelf. Bij ‘Audiosphere’ zitten de hoge tingelgeluidjes ook zeer hoog in de kamer, en we ervaren ook echt dat het balletje klinkt alsof het zich op de juiste plaats bevindt. Bij ‘Horizon’ vliegt het grote ruimteschip met kamerschuddende bassen langs het plafond, en komen de twee gevechtsschepen links en rechts langs ons heen. Qua positionering doet de Bar 9.1 het goed, al vinden we bij ‘Shattered’ dat de klanken die uit de Atmos-speakertjes achteraan komen net niet vol genoeg lijken. Dat maakt dat de transitie bij een geluidseffect dat van vooraan naar achteraan gaat niet helemaal vloeiend is. Bij een actiefilm valt dat wellicht minder op, maar hier wel.
We keken onder meer naar ‘Rise of Skywalker’ via Disney+ (gelukkig zijn de Atmos-streams weer hersteld), naar het gevecht tussen Rey en Kylo Ren op de waterplaneet Kef Bir, tussen de brokstukken van de vernietigende Death Star. Het is een heel spectaculaire scène met veel watergeluiden die voor veel sfeer zorgen, en de JBL brengt dat goed over. De geluidseffecten mochten achteraan nog wat meer aanwezig zijn, maar we zijn helemaal mee met de film. De knetterende lichtzwaarden die elkaar raken zijn echt machtig aanwezig, waardoor je betrokkenheid voelt bij de strijd tussen Licht en Donker. Wat mooi is bij de Atmos-versie van de Star Wars-films is dat de muziek van John Williams heel goed ingemixt is, ook via de rears, en heel groots in de ruimte wordt afgespeeld door de JBL. Dat merken we ook bij ‘1917’, de Sam Mendes-kaskraker die dankzij die (schijnbare) one-shot-opname vloeit als weinig andere films. Net zoals we de slagvelden van WOI inbeelden, zijn er altijd in de achtergrond geluiden van explosies en artillerie, naast dreigend muziek die je altijd onbehaaglijk doen voelen. In de scène waarbij de twee hoofdpersonages even verpozen in een verlaten boerderij en er boven hun een luchtgevecht plaatsvindt, zitten de vliegtuigen inderdaad hoog in de lucht – totdat een Duits tuig over de heuvel recht op de camera neerstort. De crash in de schuur en het geroep is prima, we missen wel een beetje dat de actie doorloopt naar achteraan.
Omdat de Bar 9.1 DTS-compatibel is, nemen we ‘Kin’ er bij, een niet enorm-succesvolle SF-film met een geweldige soundtrack met muziek van het Schotse progrockers Mogwai. Eerste wat opvalt: hoewel het een DTS:X-soundtrack is, identificeert de Bar 9.1 het als DTS Neural:X. Dit hebben we ook voor met ‘Jurassic World: Fallen Kingdom’. Mogelijk ligt dat aan iets dat de C9 doet – en dat zullen we nog verder onderzoeken en waar nodig deze review updaten. In elk geval verwerkt de JBL deze DTS-soundtracks wel op een knappe manier, waarbij we noteren dat de Mogwai-tracks best muzikaal gepresenteerd worden. De sub krijgt bovendien een uitstekende workout als de vulkaan op het dino-eiland uitbarst – qua machtige beleving kan dit tellen. Daar zit dus veel van die 820 Watt! Dit ding kan luid, zeg.
Conclusie
De JBL Bar 9.1 is één van de beste Atmos-soundbars van dit moment. Er zijn wat schoonheidsfoutjes, zoals het saaiere design, de forse subwoofer en de iets of wat onduidelijk kalibratieprocedure, dat klopt. Maar de punten aan de pluszijde maken veel goed. Volledige ondersteuning voor Dolby- en DTS-codecs en de kalibratiefunctie zijn twee zaken die de filmliefhebber die een bijna-bioscoopervaring zoekt zeker zullen overtuigen. Het concept is ook onderscheidend: bij gewoon tv-kijken heb je een wat forse soundbar op een tv-meubel, bij een filmavond of bij het gamen koppel je de twee speakers los en plaats je ze achteraan. Het resultaat is wel heel meeslepend, met dank aan de bijna-unieke 5.1.4-weergave die nog net iets spannender is dan bij doorsnee Atmos-soundbars.
Bekijk
Bekijk
Bekijk
[ad_2]
